5. sınıf sosyal bilgiler 5. sınıf sosyal bilgiler Birey ve Toplum testi ve çözümleri – İnteraktif Test
1) İnsanlar doğdukları andan itibaren çevresiyle etkileşim halinde olan sosyal varlıklardır. Temel ihtiyaçlarının karşılanması, duygu ve düşüncelerini ifade edebilmesi gibi konularda diğer insanlara bağımlıdırlar. Bu durum, bireyin içinde yaşadığı topluma uyum sağlamasını gerekli kılar. Yukarıdaki açıklamaya göre, bireyin topluma uyum sağlaması sürecine ne ad verilir?
Çözüm: Paragraf, bireyin doğumuyla başlayan ve çevresiyle etkileşim içinde olduğu, topluma uyum sağlama sürecini anlatmaktadır. Bu sürece sosyalleşme adı verilir. Sosyalleşme, bireyin toplumun değerlerini, normlarını, davranış kalıplarını öğrenerek toplumun bir üyesi haline gelmesidir. 'Toplumsallaşma' kelimesi de aynı anlamı taşıyabilir ancak MEB müfredatında 'sosyalleşme' terimi daha yaygın ve kapsayıcı olarak kullanılır. Diğer seçenekler (Bireyselleşme, Yalnızlaşma, Küreselleşme) ise anlam olarak uzak veya zıt kavramlardır. (5-6. Sınıf düzeyi, kolay, temel kavram öğrenimi)
2) Bir arkadaş grubunda sohbet ederken, birinin anlattığı konuyu dikkatle dinlemek, onun sözünü kesmemek ve söylediklerini anlamaya çalışmak, etkili iletişimin temel unsurlarından biridir. Yukarıdaki durumu en iyi açıklayan etkili iletişim ilkesi aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm: Verilen senaryoda, arkadaşın anlattıklarını dikkatle dinlemek, sözünü kesmemek ve anlamaya çalışmak, kişinin kendisini karşıdakinin yerine koyarak onun duygu ve düşüncelerini anlama çabasıdır. Bu durum 'empati kurma' olarak adlandırılır. Empati, etkili iletişimin en önemli unsurlarından biridir ve karşılıklı anlayışı artırır. Diğer seçenekler de iletişimle ilgili olmakla birlikte, paragrafta anlatılan durumu doğrudan karşılamaz. (5-6. Sınıf düzeyi, kolay, günlük hayattan örnekle temel kavram öğrenimi)
3) Her bireyin kendine özgü fiziksel özellikleri, yetenekleri, ilgi alanları ve değerleri vardır. Bu özelliklerin tümü, bireyin 'Ben kimim?' sorusuna verdiği cevabı oluşturur ve onu diğer insanlardan ayırır. Bu açıklama bireyin hangi özelliğini vurgulamaktadır?
Çözüm: Paragraf, bireyin kendine özgü fiziksel özelliklerini, yeteneklerini, ilgi alanlarını ve değerlerini tanımlayarak, 'Ben kimim?' sorusuna verilen cevabı ifade eder. Bu durum, bireyin 'kişisel kimliği'ni vurgular. Kişisel kimlik, bireyin kendisini diğerlerinden ayıran özgün özelliklerinin bütünüdür. Sosyal statü ve toplumsal rol, daha çok bireyin toplum içindeki konumunu ve beklentileri ifade ederken, aidiyet duygusu bir gruba ait olma hissini, ekonomik durum ise maddi koşulları belirtir. (6-7. Sınıf düzeyi, kolay, temel kavram ve benlik gelişimi)
4) Mehmet, okulda bir öğrenci, evde bir evlat, mahalledeki futbol takımında ise bir kalecidir. Bu farklı ortamlarda Mehmet'ten beklenen davranışlar da birbirinden farklılık gösterir. Mehmet'in farklı ortamlarda üstlendiği bu 'beklenen davranış kalıpları' aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ifade edilir?
Çözüm: Mehmet'in okulda 'öğrenci', evde 'evlat' ve futbol takımında 'kaleci' olması, onun farklı sosyal konumlarındaki 'beklenen davranış kalıplarını' ifade eder. Bu beklentiler 'toplumsal rol' olarak adlandırılır. Toplumsal statü, bireyin toplum içindeki konumunu (örneğin öğretmen, doktor) belirtirken, toplumsal sınıf ekonomik ve sosyo-kültürel farklılıklara dayalı tabakaları ifade eder. Toplumsal değerler ve normlar ise toplumun genel geçer inanç ve kurallarıdır. (7-8. Sınıf LGS tarzı, orta, kavram bilgisi)
5) Bir okulda yapılan veli toplantısında, okul müdürü 'Okul başarısı sadece öğrencilerin akademik gayretleriyle değil, aynı zamanda velilerin çocuklarıyla kurdukları sağlıklı iletişim ve onlara sağladıkları sosyal destekle de doğrudan ilişkilidir.' demiştir. Okul müdürünün bu açıklaması, 'Birey ve Toplum' ilişkisi bağlamında aşağıdakilerden hangisinin önemini vurgulamaktadır?
Çözüm: Okul müdürünün açıklaması, velilerin çocuklarıyla kurduğu iletişim ve sosyal desteğin okul başarısı üzerindeki etkisine odaklanmaktadır. Bu durum, ailenin bireyin gelişimi ve sosyalleşmesi üzerindeki kritik ve vazgeçilmez rolünü göstermektedir. Aile, bireyin ilk ve en önemli sosyalleşme kurumudur. Diğer seçenekler ya açıklamanın aksini iddia etmekte ya da konuyu eksik değerlendirmektedir. (7-8. Sınıf LGS tarzı, orta, yorumlama ve kavram ilişkisi)
6) Günlük hayatta karşılaştığımız farklı kültürlere veya gruplara ait insanlar hakkında, onları tanımadan, kalıplaşmış ve genellikle olumsuz önyargılarla hareket etmek, toplumsal uyumu zedeleyen önemli bir sorundur. Bu tür bir davranışın temelinde yatan olumsuz tutum aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm: Paragrafta, insanları tanımadan, kalıplaşmış ve olumsuz önyargılarla hareket etme durumu açıklanmıştır. Bu tür bir tutum, bireyleri veya grupları belirli özelliklerine göre ayırıp onlara farklı ve genellikle olumsuz muamele yapma anlamına gelir. Bu da 'ayrımcılık'tır. Hoşgörü, empati ve dayanışma olumlu tutumlarken, adalet de ayrımcılığın zıttı bir ilkedir. (7-8. Sınıf LGS tarzı, orta, kavram bilgisi ve günlük hayatta karşılığı)
7) Demokratik bir toplumda, her bireyin kendini ifade etme, inancını yaşama, eğitim alma gibi temel hakları güvence altındadır. Ancak bu hakları kullanırken, başkalarının haklarına saygı göstermek ve toplumun düzenini bozmamak da her bireyin sorumluluğundadır. Bu açıklama, demokratik toplumlarda bireyin hangi iki temel unsuru arasındaki dengeye işaret etmektedir?
Çözüm: Paragraf, bireyin temel haklarından bahsederken ('kendini ifade etme, inancını yaşama, eğitim alma'), aynı zamanda bu hakları kullanırken 'başkalarının haklarına saygı göstermek ve toplumun düzenini bozmamak' gibi sorumluluklara da vurgu yapmaktadır. Bu durum, demokratik toplumlarda bireyin 'hakları ve sorumlulukları' arasındaki dengeye işaret eder. Özgürlük ve bağımsızlık hak kavramının alt başlıklarıdır. (8. Sınıf LGS tarzı, orta, analiz ve kavram ilişkisi)
8) Bireyin içinde yaşadığı toplumun kültürünü, değerlerini, normlarını ve yaşam biçimlerini öğrenerek toplumsal yaşama uyum sağlaması sürecidir. Bu süreç, ailedan başlayarak okul, arkadaş çevresi ve kitle iletişim araçları gibi birçok farklı kurum aracılığıyla hayat boyu devam eder. Yukarıda tanımı yapılan kavram aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm: Verilen tanım, bireyin toplumun kültürünü, değerlerini, normlarını öğrenerek toplumsal yaşama uyum sağlama sürecini ve bu sürecin gerçekleştiği kurumları (aile, okul vb.) açıkça ifade etmektedir. Bu süreç 'sosyalleşme' olarak adlandırılır. Sosyal hareketlilik, bireylerin veya grupların toplumsal statülerinde meydana gelen değişiklikleri; toplumsal değişme, toplum yapısındaki köklü değişiklikleri; kültürel yozlaşma, kültürün olumsuz yönde bozulmasını; toplumsal tabakalaşma ise toplumun eşitsiz katmanlara ayrılmasını ifade eder. (9. Sınıf düzeyi, orta, temel sosyoloji kavramı)
9) Bir toplumun kendine özgü yaşam biçimi, gelenekleri, görenekleri, dili, sanatı, inançları ve değerlerinin tümü o toplumun kimliğini oluşturur. Bu unsurlar kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşatılır ve toplum üyelerini bir arada tutar. Bu açıklama, aşağıdaki kavramlardan hangisinin kapsamını en iyi şekilde ifade etmektedir?
Çözüm: Paragrafta bahsedilen 'yaşam biçimi, gelenekler, dil, sanat, inançlar ve değerler' bir toplumun 'kültür'ünü oluşturan temel unsurlardır. Kültür, toplumun ortak belleği ve yaşam tarzıdır. Medeniyet daha geniş bir coğrafyaya yayılan ortak değerler bütünü olabilirken, ulus siyasi birliği ifade eder. Siyasal sistem ve ekonomi ise kültürü oluşturan öğelerden sadece ikisidir. (9-10. Sınıf YKS başlangıcı, orta, temel kültür kavramı)
10) Modern toplumlarda bireylerin, farklı sosyal gruplarla etkileşime girerek, farklı rolleri üstlenerek ve farklı görüşlere sahip insanlarla bir arada yaşayarak kazandığı esneklik ve uyum yeteneği oldukça önemlidir. Bu durum, bireyin toplumsal yaşama adaptasyonu açısından aşağıdaki hangi kavramla ilişkilendirilebilir?
Çözüm: Paragraf, bireylerin farklı sosyal gruplarla etkileşime girerek, farklı rolleri üstlenerek ve farklı görüşlere sahip insanlarla bir arada yaşayarak kazandığı esneklik ve uyum yeteneğinden bahsetmektedir. Bu süreç, farklı kültürlerin veya alt kültürlerin etkileşimi sonucu bireyin uyum sağlaması veya yeni özellikler kazanması anlamına gelen 'kültürleşme' (acculturation) kavramıyla ilişkilidir. Kültürel asimilasyon, bir kültürün diğerini tamamen yok etmesi; toplumsal yalıtım, bireyin toplumdan uzaklaşması; kültürel emperyalizm, güçlü bir kültürün diğerlerini etkilemesi; kültürel görelilik ise bir kültürü kendi içinde değerlendirme ilkesidir. (10. Sınıf YKS tarzı, orta-zor, kavramlar arası ilişki)
11) Bir toplumda bireylerin davranışlarını düzenleyen, onlara ne yapmaları ya da yapmamaları gerektiğini bildiren, genellikle yazısız ama herkes tarafından kabul görmüş kurallar bütününe 'sosyal norm' denir. Trafik kuralları gibi yazılı kanunlar ise bu normların bir kısmını oluşturur. Aşağıdakilerden hangisi, toplumsal normların birey ve toplum yaşamı üzerindeki etkilerine örnek olarak gösterilemez?
Çözüm: Toplumsal normlar, bireylerin davranışlarını düzenleyerek öngörülebilirlik sağlar, toplumsal düzeni korur, ortak beklentiler oluşturur ve toplumsal kontrolü sağlar. Ancak normlar, bireyin kişisel özgürlüklerini 'tamamen ortadan kaldırmaz'; aksine, belirli sınırlar içinde özgürce hareket etmesini sağlayan bir çerçeve sunar. Aşırı kısıtlayıcı normlar olsa da 'tamamen ortadan kaldırma' ifadesi yanlıştır. (10. Sınıf YKS tarzı, orta-zor, kavram analizi ve eleştirel düşünme)
12) Bazı sosyal gruplar, üyeleri arasında yüz yüze ve samimi ilişkilerin hakim olduğu, duygusal bağların güçlü olduğu, biz bilincinin ön planda olduğu yapılardır. Aile veya yakın arkadaş çevresi bu tür gruplara örnek olarak verilebilir. Yukarıda özellikleri belirtilen sosyal grup türü aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm: Verilen açıklamada, üyeler arasında yüz yüze, samimi ilişkilerin ve güçlü duygusal bağların olduğu, 'biz bilinci'nin ön planda olduğu gruplar tanımlanmıştır. Aile ve yakın arkadaş çevresi gibi yapılar, sosyolojide 'birincil grup' olarak adlandırılır. İkincil gruplar daha çok resmi, amaç odaklı ve yüzeysel ilişkilerin olduğu gruplardır. Diğer seçenekler de farklı grup türlerini ifade eder ancak bu tanıma uymamaktadır. (10-11. Sınıf YKS tarzı, orta-zor, sosyoloji kavram bilgisi)
13) Günümüzde teknolojik gelişmeler, küreselleşme ve değer yargılarındaki değişimler, toplumların yapısında ve işleyişinde önemli dönüşümlere yol açmaktadır. Bu dönüşümler, yeni yaşam biçimlerini ve beklentileri beraberinde getirmektedir. Bu durum sosyolojide hangi kavramla ifade edilir?
Çözüm: Paragraf, teknolojik gelişmeler, küreselleşme ve değer yargılarındaki değişimlerin toplumların yapısında ve işleyişinde yol açtığı 'önemli dönüşümleri' ve yeni yaşam biçimlerini anlatmaktadır. Bu durum, 'toplumsal değişme' kavramıyla açıklanır. Toplumsal değişme, bir toplumun yapısında, kurumlarında ve işleyişinde zamanla meydana gelen köklü dönüşümleri ifade eder. Diğer seçenekler ise farklı sosyolojik kavramlardır. (11. Sınıf YKS tipi, zor, kavram ve güncel olay ilişkisi)
14) Her toplumda bireylerin ve grupların davranışlarının toplumsal normlara uygunluğunu sağlamak amacıyla çeşitli mekanizmalar işler. Bu mekanizmalar bazen yazılı kurallar (kanunlar) aracılığıyla resmi olarak, bazen de gelenek, görenek ve kamuoyu gibi yazısız yollarla gayri resmi olarak uygulanır. Yukarıda bahsedilen ve bireylerin topluma uyumunu sağlayan bu mekanizmaların genel adı nedir?
Çözüm: Paragraf, bireylerin ve grupların davranışlarının toplumsal normlara uygunluğunu sağlamak için işleyen, hem resmi (kanunlar) hem de gayri resmi (gelenek, kamuoyu) mekanizmalardan bahsetmektedir. Bu mekanizmaların genel adı 'toplumsal kontrol'dür. Toplumsal anomi, normsuzluk durumunu; sosyal hareketlilik, statü değişimini; kültürel gecikme, maddi ve manevi kültür arasındaki uyumsuzluğu; toplumsal tabakalaşma ise eşitsizliği ifade eder. (11-12. Sınıf YKS tipi, zor, ileri sosyoloji kavramı)
15) Bir toplumdaki bireylerin eğitim seviyesi, mesleği, geliri ve prestiji gibi ölçütlere göre dikey olarak farklı katmanlara ayrılmasına ne ad verilir? Bu ayrım, kaynaklara ve fırsatlara erişimde eşitsizlikler yaratabilir.
Çözüm: Soru, bireylerin eğitim, meslek, gelir ve prestij gibi ölçütlere göre 'dikey olarak farklı katmanlara ayrılması' durumunu ifade etmektedir. Bu durum, toplumdaki eşitsizlikleri ve hiyerarşiyi gösteren 'toplumsal tabakalaşma' kavramıyla açıklanır. Toplumsal bütünleşme ve sosyal dayanışma, toplumun birliğini; kültürlenme, bir kültürü öğrenmeyi; demokratikleşme ise yönetim şeklini ifade eder. (12. Sınıf YKS tipi, zor, ileri sosyoloji kavramı)
16) Jean-Jacques Rousseau'nun 'İnsan özgür doğar, oysa her yerde zincire vurulmuştur.' sözü, bireyin doğuştan gelen özgürlük arzusu ile toplumsal yapının getirdiği kısıtlamalar arasındaki çelişkiye dikkat çekmektedir. Bu ifade, birey ve toplum ilişkisi bağlamında özellikle hangi sorunsalı ele almaktadır?
Çözüm: Rousseau'nun sözü, insanın doğal özgürlüğü ile toplumun getirdiği 'zincirler' yani kurallar, normlar ve kısıtlamalar arasındaki çelişkiye işaret eder. Bu, bireysel özgürlük ile toplumsal düzeni sağlama ihtiyacı arasındaki 'gerilim'dir. Toplum, bireyin özgürlüklerini belirli ölçüde kısıtlayarak toplumsal düzeni ve güvenliği sağlar. Diğer seçenekler ise Rousseau'nun bu ünlü sözünün doğrudan ele aldığı sorun değildir. (12. Sınıf Felsefe/Sosyoloji YKS tipi, zor, analiz ve yorumlama)
17) Küreselleşme, dünyanın farklı bölgeleri arasındaki etkileşimin artması ve ulusal sınırların öneminin azalmasıyla karakterize edilen bir süreçtir. Bu süreç, bireylerin ve toplumların yaşam biçimlerini, kültürlerini ve ekonomik ilişkilerini derinden etkiler. Aşağıdakilerden hangisi, küreselleşmenin birey ve toplum üzerindeki etkilerinden biri olarak *gösterilemez*?
Çözüm: Küreselleşme, kültürel etkileşimi artırır, tüketim alışkanlıklarını küreselleştirir, bilgi ve teknolojinin yayılmasını hızlandırır ve sivil toplumun uluslararasılaşmasına yol açar. Ancak küreselleşme, yerel kimlikleri 'tamamen ortadan kaldırmaz'. Aksine, bazı durumlarda yerel kimliklerin yeniden tanımlanmasına veya güçlenmesine yol açabilir ya da küresel-yerel etkileşimle yeni melez kimlikler ortaya çıkarabilir. 'Tamamen ortadan kalkması' ifadesi genelleme hatası içerir. (12. Sınıf YKS tipi, zor, eleştirel analiz)
18) Trafikte seyir halindeyken acil durum şeridini kullanmamak, ambulanslara yol vermek ve yaya geçitlerinde yayalara öncelik tanımak gibi davranışlar, yalnızca yasal bir zorunluluk olmanın ötesinde, toplumsal bir sorumluluk bilinciyle de yapılmalıdır. Bu davranışlar bireyin 'Birey ve Toplum' ilişkisi bağlamında hangi yönünü öne çıkarmaktadır?
Çözüm: Verilen örnekler (acil durum şeridini kullanmamak, ambulansa yol vermek, yayalara öncelik tanımak) yasal zorunluluklar olmakla birlikte, 'toplumsal bir sorumluluk bilinciyle' yapılması gerektiği vurgulanmaktadır. Bu durum, bireyin toplumsal değerlere uygun davranma ve başkalarına karşı sorumluluk taşıma yönünü öne çıkarmaktadır. Bu, Ehliyet sınavlarındaki temel trafik ahlakı ve vatandaşlık bilinci sorularına benzer bir mantık içerir. Diğer seçenekler, bu toplumsal sorumluluk ve değerlere uygunluk yönünü tam olarak ifade etmez veya yanlış vurgu yapar. (Genel/Karma, orta, Ehliyet/KPSS/LGS mantığı, etik ve sosyal sorumluluk)
19) Bir köyde yaşayan insanlar, yıllardır imece usulüyle tarlalarını ekip biçmekte, düğün ve cenaze gibi önemli olaylarda birbirlerine yardım etmektedir. Bu durum, köy halkı arasında güçlü bir 'biz' duygusu ve ortak bir kader birliği oluşturmaktadır. Bu köydeki insanların davranışları, özellikle hangi kavramın güçlü bir göstergesidir?
Çözüm: Paragrafta, köy halkının imece usulüyle tarlalarını ekip biçmesi, düğün ve cenazelerde birbirlerine yardım etmesi, 'biz' duygusu ve ortak kader birliği içinde olması durumu anlatılmaktadır. Bu davranışlar, toplum üyelerinin ortak amaçlar doğrultusunda birbirlerini desteklemesi anlamına gelen 'sosyal dayanışma' kavramının güçlü bir göstergesidir. Toplumsal anomi normsuzluk; rekabet, çıkar çatışması; toplumsal hareketlilik, statü değişimi; bireyselleşme ise bireysel farklılıkların ön plana çıkmasıdır. (Genel/Karma, orta, günlük hayatla bağlantılı, KPSS/LGS/YKS Sosyal Bilgiler)
20) Çağdaş toplumlarda, bireylerin kendi haklarını savunmaları, toplumsal sorunlara duyarlılık göstermeleri ve kamusal alanda aktif rol alarak toplumsal gelişmeye katkıda bulunmaları beklenir. Bu tür bir yaklaşım, 'sorumlu vatandaş' olma bilincinin bir yansımasıdır. Aşağıdakilerden hangisi, bireyin sorumlu vatandaşlık bilinciyle gerçekleştireceği bir eylem *olamaz*?
Çözüm: Sorumlu vatandaşlık bilinci, bireyin haklarını savunmasını, toplumsal sorunlara duyarlılık göstermesini ve toplumsal gelişmeye katkıda bulunmasını içerir. Sivil toplum kuruluşlarında görev almak, oy kullanmak, çevre korumaya destek vermek ve vergi ödemek bu bilincin göstergeleridir. Ancak 'kişisel çıkarları uğruna kamu mallarına zarar vermek', sorumlu vatandaşlık bilincine tamamen zıt bir davranıştır ve toplumun ortak değerlerine aykırıdır. (Genel/Karma, zor, KPSS/YKS Vatandaşlık/Sosyal Bilgiler, etik ve sorumluluk)
Skor: 0/0 (0%)
Birey ve Toplum
Birey ve Toplum konusunda kapsamlı bir anlatım aşağıdadır.