5. sınıf fen bilimleri Canlılar Dünyası testi ve çözümleri – İnteraktif Test
1) Canlıların ortak özelliklerinden biri de belirli bir büyüklüğe ulaştıklarında kendilerine benzer yeni bireyler oluşturabilmeleridir. Bu özelliğe ne ad verilir?
Çözüm: Canlıların kendilerine benzer yeni bireyler oluşturma yeteneğine üreme denir. Bu, türün devamlılığı için temel bir özelliktir. Diğer seçenekler (boşaltım, solunum, beslenme, hareket) canlıların diğer temel ortak özellikleridir ancak birey oluşturma işleviyle ilgili değildir. (5-6. Sınıf Kazanımı: Canlıların ortak özelliklerini açıklar.)
2) Aşağıdaki canlılardan hangisi kendi besinini kendisi üreterek yaşamını sürdürür?
Çözüm: Kendi besinini kendisi üreten canlılara üretici denir ve genellikle fotosentez yoluyla bunu yaparlar. Bitkiler (çam ağacı gibi) üretici canlılardır. Aslan ve koyun tüketici, mantar ayrıştırıcı, amip ise genellikle tüketici veya üretici (bazı türleri) olabilir ancak bu soruda en belirgin üretici bitkilerdir. (5-6. Sınıf Kazanımı: Çevresindeki canlıları sınıflandırır ve beslenme şekillerini açıklar.)
3) Bir bitki hücresi ile bir hayvan hücresi karşılaştırıldığında, bitki hücresinde bulunup hayvan hücresinde bulunmayan temel yapı aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm: Bitki hücrelerinde hücre zarı dış kısmında, hücreye dayanıklılık ve şekil veren sert yapılı bir hücre duvarı bulunur. Hayvan hücrelerinde ise bu yapı bulunmaz. Hücre zarı, sitoplazma, çekirdek ve mitokondri hem bitki hem de hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunan yapılardır. (7-8. Sınıf Kazanımı: Bitki ve hayvan hücrelerini temel kısımları ve görevleri açısından karşılaştırır.)
4) Bir ekosistemdeki enerji akışı genellikle besin zincirleri aracılığıyla gerçekleşir. Aşağıdaki besin zinciri modeline göre, I, II ve III numaralı canlıların enerji piramidindeki basamakları doğru olarak nasıl sıralanır? Bitki → Çekirge → Kurbağa I: Bitki II: Çekirge III: Kurbağa
Çözüm: Besin zincirinde Bitki, kendi besinini ürettiği için üreticidir. Çekirge, bitkiyle beslendiği için birincil tüketici (otçul) konumundadır. Kurbağa ise çekirgeyle beslendiği için ikincil tüketici (etçil) konumundadır. Enerji piramidinde en altta üreticiler, üst basamaklarda ise sırasıyla birincil, ikincil ve üçüncül tüketiciler yer alır. (7-8. Sınıf Kazanımı: Besin zincirindeki üretici, tüketici ve ayrıştırıcıları örneklerle açıklar.)
5) Karbondioksit ve su gibi inorganik maddelerden, güneş enerjisi kullanarak organik besin sentezlenmesi olayına fotosentez denir. Fotosentez yapan bir canlı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Çözüm: Fotosentez, güneş ışığı varlığında gerçekleşen bir süreçtir. Bu nedenle sadece geceleri değil, ışık olduğu sürece (genellikle gündüzleri) meydana gelir. Hatta geceleri bitkiler solunum yapar. Diğer seçenekler (klorofil içermesi, oksijen üretmesi, kendi besinini üretmesi, bitkiler/algler/bazı bakteriler tarafından yapılması) fotosentezin doğru özellikleridir. (7-8. Sınıf Kazanımı: Fotosentezin canlılar için önemini belirtir.)
6) Biyoloji dersinde öğretmen, hücrenin temel kısımlarını anlatırken 'Canlının kalıtsal bilgisini taşıyan ve hücrenin yaşamsal faaliyetlerini yöneten merkezdir' şeklinde bir tanım yapmıştır. Öğretmenin bahsettiği hücre kısmı aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm: Çekirdek, ökaryot hücrelerde DNA'yı barındıran ve hücrenin tüm yaşamsal faaliyetlerini (büyüme, gelişme, üreme, protein sentezi vb.) yöneten ana merkezdir. Kalıtsal bilgi olan DNA çekirdekte bulunur. Sitoplazma, organellerin içinde yüzdüğü sıvıdır; ribozom protein sentezi yapar; mitokondri enerji üretir; lizozom sindirimden sorumludur. (7-8. Sınıf Kazanımı: Hücrenin temel kısımlarını ve görevlerini açıklar.)
7) Biyoçeşitlilik, bir bölgedeki genlerin, türlerin, ekosistemlerin ve doğal yaşam alanlarının çeşitliliği anlamına gelir. Biyoçeşitliliğin korunmasının aşağıdakilerden hangisi üzerinde doğrudan olumsuz bir etkisi olması beklenmez?
Çözüm: Biyoçeşitliliğin korunması, ekosistem dengesini doğrudan olumlu yönde etkiler, olumsuz değil. Çünkü biyoçeşitlilik, ekosistemlerin daha kararlı ve dirençli olmasını sağlar. Tıbbi araştırmalar için yeni ilaç kaynakları, gıda güvenliği için çeşitli ürünler, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve ekoturizm gelirleri biyoçeşitliliğin sunduğu faydalar arasındadır. Biyoçeşitliliğin azalması bu alanlarda olumsuz etki yaratırken, korunması tam tersi olumlu etki sağlar. (7-8. Sınıf Kazanımı: Biyoçeşitliliğin önemini kavrar ve biyoçeşitliliği tehdit eden faktörlere örnekler verir.)
8) Aşağıdaki ifadelerden hangisi prokaryot ve ökaryot hücreler arasındaki temel farklardan birini *yanlış* tanımlamaktadır?
Çözüm: Prokaryot hücreler sadece bitkisel değildir; bakteriler ve arkeler prokaryot canlılardır. Ökaryot hücreler ise bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve protistler gibi dört farklı alemdeki canlılarda bulunur. Diğer seçenekler (çekirdek varlığı, zarla çevrili organeller, genetik materyalin konumu, büyüklük ve karmaşıklık) prokaryot ve ökaryot hücreler arasındaki doğru temel farkları tanımlamaktadır. (9-10. Sınıf Kazanımı: Prokaryot ve ökaryot hücrelerin temel yapısal özelliklerini karşılaştırır.)
9) Hücre zarından madde geçişleri sırasında, bir maddenin az yoğun ortamdan çok yoğun ortama, ATP harcanarak ve taşıyıcı proteinler yardımıyla geçişine ne ad verilir?
Çözüm: Az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğru, yani konsantrasyon gradyanına karşı yapılan madde taşınımı, enerji (ATP) harcanmasını gerektirir ve aktif taşıma olarak adlandırılır. Difüzyon ve kolaylaştırılmış difüzyon çoktan aza doğru, ozmoz suyun difüzyonudur ve enerji harcanmaz. Endositoz ise büyük moleküllerin hücre içine alınmasıdır. (9-10. Sınıf Kazanımı: Hücre zarından madde geçiş mekanizmalarını açıklar.)
10) Hücresel solunumda glikoz molekülünün yıkımı ile ATP üretimi gerçekleşir. Oksijenli solunumun glikoliz, Krebs döngüsü ve elektron taşıma sistemi (ETS) olmak üzere üç ana evresi vardır. Aşağıdaki olaylardan hangisi oksijenli solunumun 'Elektron Taşıma Sistemi (ETS)' evresinde gerçekleşmez?
Çözüm: Substrat düzeyinde fosforilasyon ile ATP üretimi glikoliz ve Krebs döngüsü evrelerinde gerçekleşir. ETS evresinde ise oksidatif fosforilasyon ile ATP üretilir. Oksijenin son elektron alıcısı olması, FADH₂ ve NADH'ın yükseltgenmesi, ATP sentaz ile ATP üretimi ve elektronların taşınması ETS'nin temel olaylarıdır. (11-12. Sınıf Kazanımı: Hücresel solunumun evrelerini ve ATP üretim yollarını açıklar.)
11) Canlıların sınıflandırılmasında kullanılan hiyerarşik basamaklar alemden türe doğru sıralanır. Bu sıralamada birbirini takip eden iki basamak için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
Çözüm: Alemden türe doğru inildikçe, yani alt basamaklara gidildikçe, canlı sayısı azalır ancak canlılar arasındaki benzerlikler ve ortak özellikler artar. Örneğin, bir türdeki bireylerin ortak özellikleri aynı cinsteki bireylerden daha fazladır. Üst basamaktaki canlı sayısı alt basamaktakinden fazladır (A yanlış). Gelişmişlik her zaman doğru bir kıyaslama değildir (C yanlış). Alt basamaktaki genetik farklılıklar daha azdır (D yanlış). Üst basamaktan alt basamağa doğru gidildikçe canlı çeşitliliği azalır (E yanlış). (9-10. Sınıf Kazanımı: Canlıların sınıflandırılmasında kullanılan hiyerarşik basamakları açıklar.)
12) Fotosentezde ışığa bağımlı reaksiyonlar ve ışıktan bağımsız reaksiyonlar (Calvin döngüsü) olmak üzere iki temel evre bulunur. Aşağıdaki olaylardan hangisi fotosentezin ışıktan bağımsız reaksiyonları sırasında gerçekleşir?
Çözüm: Işıktan bağımsız reaksiyonlar (Calvin döngüsü), ışığa bağımlı reaksiyonlarda üretilen ATP ve NADPH kullanılarak karbondioksitin organik besinlere (glikoz gibi) dönüştürüldüğü evredir. Suyun fotolizi ile oksijen üretimi, ATP ve NADPH üretimi, klorofilin ışığı absorbe etmesi ve fotofosforilasyon ışığa bağımlı reaksiyonlarda meydana gelir. (11-12. Sınıf Kazanımı: Fotosentezin evrelerini ve bu evrelerde gerçekleşen olayları açıklar.)
13) Aşağıda protein sentezi ile ilgili bazı olaylar verilmiştir: I. mRNA'nın çekirdekteki DNA üzerinden sentezlenmesi II. mRNA'nın ribozoma bağlanması III. Amino asitlerin tRNA tarafından ribozoma taşınması IV. Polipeptit zincirinin sentezlenmesi Bu olayların hücrede gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Çözüm: Protein sentezi, öncelikle çekirdekte DNA'dan mRNA sentezi (transkripsiyon - I), ardından mRNA'nın çekirdekten çıkarak ribozoma bağlanması (II), amino asitlerin tRNA'lar tarafından ribozoma taşınması (III) ve son olarak ribozomda bu amino asitlerin peptit bağlarıyla birleştirilerek polipeptit zinciri yani proteinin sentezlenmesi (translasyon - IV) aşamalarını içerir. (11-12. Sınıf Kazanımı: Protein sentezinin temel basamaklarını (transkripsiyon ve translasyon) açıklar.)
14) DNA replikasyonu (eşlenmesi) sırasında gerçekleşen olaylarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Çözüm: Yeni sentezlenen DNA zincirleri ana kalıp zincirin tamamlayıcısıdır, aynısı değildir. Örneğin, kalıp zincirde 'A' varsa, yeni zincire 'T' eklenir; 'G' varsa 'C' eklenir. Yani nükleotit dizilimi ana kalıp zincirin tam zıddı (komplementeri) olur. Yarı korunumlu olması, helikazın sarmalı açması, polimerazın nükleotit eklemesi ve hataları düzeltmesi, replikasyonun orijinlerden başlayıp iki yönlü ilerlemesi DNA replikasyonunun doğru özellikleridir. (11-12. Sınıf Kazanımı: DNA replikasyonunun mekanizmasını açıklar.)
15) Mutasyonlar, genetik materyalde (DNA veya RNA) meydana gelen kalıcı değişikliklerdir. Bu değişiklikler hücrenin işlevini veya organizmanın fenotipini etkileyebilir. Aşağıdaki olaylardan hangisi bir mutasyonun doğrudan sebebi *olamaz*?
Çözüm: Normal protein sentezi, hücrenin genetik talimatlarına uygun olarak protein üretmesi sürecidir ve bir mutasyona neden olmaz, aksine mutasyonlar protein sentezini bozabilir. Radyasyon, bazı kimyasal maddeler ve DNA replikasyonu sırasındaki hatalar genetik materyalde doğrudan değişikliklere yol açarak mutasyonlara neden olabilir. Mitoz bölünme sırasında kromozomların eşit dağılmaması ise kromozom sayısında anormalliklere (aneuploidi) yol açan bir tür mutasyondur. (11-12. Sınıf Kazanımı: Mutasyon çeşitlerini ve oluşum nedenlerini örneklerle açıklar.)
16) Bir ekosistemde madde döngüleri (karbon, azot, su döngüsü vb.) yaşamın devamlılığı için hayati öneme sahiptir. Karbon döngüsü ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Çözüm: Ayrıştırıcılar (bakteri ve mantarlar), ölü organizmaların ve atıkların yapısındaki organik maddeleri parçalayarak karbonu karbondioksit olarak atmosfere veya inorganik bileşikler olarak toprağa/sulara geri verirler. Atmosferdeki karbondioksiti fotosentez yapan canlılar alır. Dolayısıyla 'atmosferden alır' ifadesi yanlıştır. Diğer seçenekler karbon döngüsüyle ilgili doğru ifadelerdir. (11-12. Sınıf Kazanımı: Madde döngülerini (karbon, azot, su) açıklar.)
17) Biyoçeşitliliğin küresel çapta azalması, insanlık için birçok olumsuz sonuç doğurmaktadır. Aşağıdakilerden hangisi biyoçeşitliliği tehdit eden başlıca faktörlerden biri değildir?
Çözüm: Koruma alanlarının oluşturulması, biyoçeşitliliği tehdit eden bir faktör değil, aksine biyoçeşitliliğin korunması için yapılan olumlu bir faaliyettir. Habitat tahribatı, istilacı türler, aşırı avlanma ve iklim değişikliği, biyoçeşitliliği ciddi şekilde tehdit eden başlıca küresel faktörlerdir. (11-12. Sınıf Kazanımı: Biyoçeşitliliği tehdit eden faktörleri ve biyoçeşitliliğin korunmasına yönelik çabaları değerlendirir.)
18) Canlıların sınıflandırılmasında kullanılan biyolojik tür kavramı, 'doğal ortamlarında çiftleşebilen ve verimli döller verebilen bireyler topluluğu' olarak tanımlanır. Ancak bu tanımın her zaman geçerli olmadığı durumlar da vardır. Aşağıdakilerden hangisi bu tür durumlara örnek teşkil eder?
Çözüm: Katır, at ve eşek gibi farklı türlerin çiftleşmesinden doğar ancak kendisi döl veremez (verimsizdir). Bu durum, biyolojik tür tanımındaki 'verimli döller verebilen' kısmına aykırıdır ve tür tanımının sınırlarını gösteren klasik bir örnektir. Diğer seçenekler tür tanımının geçerliliğini sorgulayan durumlar değildir. (9-10. Sınıf Kazanımı: Tür kavramını tanımlar ve biyolojik sınıflandırmanın önemini açıklar.)
19) Evrim teorisine göre, canlı popülasyonları zamanla çevresel koşullara uyum sağlayarak değişir. Bu adaptasyonların temel mekanizmalarından biri doğal seçilimdir. Doğal seçilim ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Çözüm: Doğal seçilim, bireylerin kendi istekleri veya çabaları doğrultusunda özelliklerini değiştirmesine neden olmaz. Bireylerin zaten sahip oldukları genetik varyasyonlar içindeki avantajlı özelliklere sahip olanlar, değişen çevre koşullarında daha iyi hayatta kalma ve üreme şansına sahip olurlar ve bu özellikleri sonraki nesillere aktarırlar. Bireylerin kendi istekleriyle değişim Lamarck'ın teorisidir. (11-12. Sınıf Kazanımı: Evrim mekanizmalarından doğal seçilimi açıklar.)
20) Bir bölgedeki tüm canlı popülasyonlarının oluşturduğu topluluğa komünite denir. Komünitede türler arası rekabet, av-avcı ilişkisi, mutualizm gibi etkileşimler gözlenir. Komünite ekolojisi bağlamında, belirli bir bölgedeki baskın türün çeşitli nedenlerle yok olması sonucunda başka bir türün o bölgede baskın hale gelmesi olayına ne ad verilir?
Çözüm: Bir komünitedeki tür yapısının zamanla, öngörülebilir bir sıra ile değişmesi olayına süksesyon (sıralı değişim) denir. Baskın türün yok olması veya bir doğal felaket (yangın, sel vb.) sonrası komünite yapısının yeniden şekillenmesi birincil veya ikincil süksesyon olarak adlandırılır. Taşıma kapasitesi, bir ortamın destekleyebileceği maksimum birey sayısıdır. Biyolojik birikim, kirleticilerin besin zincirinde artmasıdır. Ekoton, iki ekosistemin kesişim alanıdır. Simbiyoz ise türler arası yakın yaşam birliğidir. (11-12. Sınıf Kazanımı: Komünite ve popülasyonların temel özelliklerini ve etkileşimlerini açıklar.)
Skor: 0/0 (0%)
Canlılar Dünyası
Canlılar Dünyası konusunda kapsamlı bir anlatım aşağıdadır.